Leśna Podlaska - obok Kodnia największy ośrodek kultu maryjnego na Podlasiu. Sanktuarium Maryjne, miejsce Opiekunki Podlasia - Leśniańskiej Królowej - Matki Bożej Jedności i Wiary.

W głównym ołtarzu Sanktuarium w Leśnej Podlaskiej znajduje się płaskorzeźba z wizerunkiem przedstawiającym Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus na prawym ręku, wykonana w polnym kamieniu o odcieniu czerwonym. Historia „przejasnego obrazu Najświętszej Maryi Panny” zaczyna się od 26 września 1683 roku. Wówczas dwaj chłopcy pasący bydło: 9-letni Aleksander Stalmaszczuk i 10-letni Miron Makaruk znaleźli jaśniejący blaskiem wizerunek na drzewie dzikiej gruszy. Kamienny wizerunek Matki Bożej przywieziono do Bukowic, których właściciel zdecydował o wzniesieniu w miejscu objawienia drewnianego kościoła rzymskokatolickiego.
Kościół powstał w 1686 r. W 1700 r. biskup łucki i brzeski Franciszek Prażmowski, po przebadaniu świadków, uznał niezwykłość łask, a także zezwolił na publiczny kult. W 1716 r. kanclerz Wielkiego Księstwa Litewskiego, książę Karol Stanisław Radziwł, ufundował złote korony.

Wieść o pojawieniu się wizerunku zaczęła rozchodzić się i zaczęły przybywać rzesze pielgrzymów nawet z odległych stron. Efektem rozwoju kultu maryjnego, było przystąpienie w 1731 r. w Leśnej do budowy nowego kościoła. Budowę ukończono w 1758 r. W czasie budowy świątyni z Jasnej Góry przybyli paulini. Powierzono im parafię leśniańską i opiekę nad cudownym obrazem.

W czasie powstania styczniowego paulini wspierali powstańców. W odwecie, władze carskie przejęły sanktuarium i zamieniły je w cerkiew. Ostatni katolicki biskup Janowa - Beniamin Szymański, wielki czciciel Najświętszej Panny, przewidując carskie represje ukrył wizerunek Matki Bożej Leśniańskiej w Łomży. O ukryciu obrazu poza biskupem wiedziała przeorysza klasztoru. Jednak po ich śmierci ślad po obrazie zaginął. Odnalazł się dopiero w 1926 roku w Łomży u ss. Benedyktynek. W 1927 roku, wierni wraz z biskupem przenieśli w trzydniowej, trwającej od 22 do 25 września procesji cudowny wizerunek do Leśnej. W uroczystościach powrotu Matki Bożej do Leśnej brało udział około 30 tyś. wiernych. Wcześniej po odzyskaniu przez Polskę niepodległości do Sanktuarium powrócili paulini.

W latach 50 XX w., kult słynącego łaskami wizerunku Matki Bożej Leśniańskiej rozwinął się jeszcze bardziej. Podkreśleniem rozwoju kultu, była koronacja cudownego wizerunku koronami papieskimi. Uroczystej koronacji dokonał w 1963 r. kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski. W 1981 roku miało miejsce zatwierdzenie formularza mszalnego dla sanktuarium z nadaniem przez Stolicę Apostolską Matce Bożej nowego tytułu – Matka Jedności i Wiary.

1983 r. obchodzono 300 rocznicę zjawienia się Matki Bożej. Z tej okazji, rok póżniej, sanktuarium leśniańskie podniesione zostało przez Stolice Apostolską do rangi Bazyliki Mniejszej. Akt ten został poprzedzony trzyletnimi przygotowaniami duchowymi, które odbywały się w całej diecezji.

Szczególne ożywienie kultu Matki Bożej w Leśnej Podlaskiej datuje się od roku 1980. Weszła wówczas w życie stała nowenna odprawiana 26 dnia każdego miesiąca.

Słynący łaskami wizerunek Matki Bożej Leśniańskiej jest licznie nawiedzany nie tylko przez ludność Podlasia, ale także całej Polski.